เนื่องจากวันก่อนผมโพสต์เรื่อง Canberra พบผู้ติด COVID
และมีเขียนเสริมว่า Canberra เป็นเมืองหลวง
แต่เล็กและมีประชากรน้อยกว่า Sydney
ทำให้ในโพสต์นี้ผมอยากจะมาอธิบายครับว่า
ทำไมเมืองที่เล็กกว่าถึงสามารถเป็นเมืองหลวงแทนเมืองใหญ่ได้
-------------------------------
ในสมัยก่อน
กำลังทหารจะมีความสัมพันธ์กันกับขนาดของประชากร
สมมุติว่าข้อกำหนดอื่นๆเท่ากัน
เมืองที่มีประชากร 1 ล้าน
จะมีกำลังทหารมากกว่าเมืองที่มีประชากร 5 แสน
เป็นเท่าตัวโดยปริยาย
เมื่อมีการรวมตัวกันของเหล่าเมืองเป็นประเทศ
เมืองที่มีประชากรมากกว่าในภูมิภาค
จึงกลายมาเป็นเมืองหลวงโดยปริยาย
เพราะมีกำลังทหารมากกว่า
เพื่อที่จะมาต่อกรกับเมืองอื่นๆได้
------------------------
คำถามต่อมาคือ
อะไรคือปัจจัยที่ทำให้เมืองแห่งหนึ่งมีประชากรมากกว่า?
ก็จะมีปัจจัยหลักๆอยู่สามอย่าง
คือความอุดมสมบูรณ์ของพื้นที่
ความสะดวกในการสัญจร
และความสะดวกในการป้องกันตัวเอง
การเพิ่มทรัพยากรอาหารสำหรับการเลี้ยงผู้คน
การเป็นทางผ่านสำหรับการค้าขาย
ซึ่งนำมาสู่ความมั่งคั่ง
และศักยภาพในการปกป้องตัวเองจากผู้รุกราน
--------------------------------
ถ้าเราจะพูดถึงเฉพาะในไทย
อยุธยาเป็นเมืองที่ตรงตามตำรานั้น
ในขณะที่สุโขทัยและพิษณุโลก
อยู่ห่างจากทะเลมากเกิน ต้องผ่านอยุธยา
และชัยภูมิไม่เหมาะด้านการป้องกันการรุกรานจากพม่า
และสาเหตุที่ต้องย้ายเมืองหลวงจากธนบุรีมาฝั่งกรุงเทพ
เพราะจำเป็นต้องใช้แม่น้ำเจ้าพระยาเป็นตัวกั้น
-----------------------------
และถ้าเราจะพูดถึงเมืองต่างๆในประวัติศาสตร์โลก
เมืองหลักๆที่เป็นเมืองหลวงมาอย่างยาวนาน
จะตรงตำราเดียวกัน
อย่าง London ที่มีแม่น้ำ Thames ตรงสู่ทะเล
และมีชัยภูมิภูเขารอบๆ
Paris ที่เป็นศูนย์กลางคมนาคมของภูมิภาค
Rome ที่ติดทั้งภูเขาและทะเล
และถูกรายล้อมด้วยเมืองท่าเรือบริวาร
และอื่นๆ
---------------------------
แต่
ถ้าเรามาดูเมืองหลวงในกลุ่มเมืองใหม่
เราจะเห็นว่า
เมืองเหล่านั้นไม่ได้มีความจำเป็นจะต้อง
ตรงตามตำราเหล่านั้น
อย่างกรุงเนปิดอว์ที่อยู่ห่างแม่น้ำออกมา
และใหญ่แค่อันดับ 3 ของเมียนมาร์
Canberra ของ Australia
นี่ใหญ่แค่อันดับ 8
แถมอยู่เข้ามาเกือบจะในเขตภูเขา
Brasília ของ Brazil ก็ใหญ่แค่อันดับ 3
Washington DC มีประชากรแค่ 7 แสน
เทียบกับ 4 ล้านของ L.A.
หรือ 8 ล้านของ New York
และอื่นๆ
--------------------------
ซึ่งสาเหตุของการสร้างเมืองเหล่านี้ก็ต่างกันไป
แต่สิ่งหนึ่งที่มีอยู่ร่วมกันก็คือ
เมืองที่เป็น "ศูนย์กลางการปกครอง" ในปัจจุบัน
ไม่ได้จำเป็นที่จะต้องเป็น "เมืองเศรฐกิจ"
และไม่ได้จำเป็นต้องเป็น "เมืองวัฒนธรรม" ด้วย
เมื่อสิ่งที่เรียกว่า "ประเทศ" ได้ก่อตัวขึ้นมา
ความจำเป็นเหล่านั้นได้หายไป
เพราะกองกำลังของประเทศ
จะขึ้นตรงกับประเทศ ไม่ได้ขึ้นตรงต่อเมือง
เมืองหลวงไม่ได้จำเป็นจะต้องมีทัพของตัวเอง
และชัยภูมิในการเป็นทางผ่านของฝูงชน
ก็ไม่ได้มีความจำเป็นเท่าเดิม
สิ่งที่สำคัญสำหรับการเป็นเมืองหลวง
คือการเป็นศูนย์รวมราชการ
ที่ประชาชนทั่วไปไม่ได้จำเป็นจะต้องทำธุรกรรมด้วยโดยตรง
เช่นรัฐสภา
สำนักงานตำรวจแห่งชาติ
ศูนย์บัญชาการทัพ
และอื่นๆ
ขอแค่คุณสร้างเส้นทางที่สามารถเดินทางมาจากเมืองอื่นได้
มันก็สามารถทำหน้าที่ในฐานะเมืองหลวงได้แล้ว
------------------------
ซึ่งถึงแม้ว่าการย้ายเมืองหลวงจะเกิดขึ้น
เมืองที่เดิมทีเป็นเมืองหลวงเดิม
ซึ่งเป็นเมืองเศรฐกิจหรือเมืองวัฒนธรรมนั้น
มันก็ไม่ได้สูญเสียสถานะเหล่านั้นไป
เพราะการเป็นเมืองเศรฐกิจจะเกิดขึ้นจากชัยภูมิ
และเมืองวัฒนธรรมจะเกิดขึ้นจากประวัติศาสตร์ของเมืองนั้น
มันไม่ใช่สิ่งที่คุณจะเปลี่ยนมันออกไปได้
ซึ่งการพูดเรื่องย้ายเมืองหลวงจากกรุงเทพไปที่อื่นนั้น
ประเด็นหนึ่งที่ถูกยกมากัน
คือเรื่องการที่กรุงเทพเป็นศูนย์กลางธุรกิจและวัฒนธรรม
แต่ถึงแม้ว่าเมืองหลวงจะถูกย้ายไปที่อื่น
สถานะนั้นมันก็ไม่ได้หายไปไหน
มันถึงได้ไม่ใช่ประเด็นสำคัญ
-----------------
และข้อดีจากการจงใจย้ายศูนย์ราชการออกไปเมืองใหม่
คือการที่เมืองใหม่นั้นจะกลายเป็น Planned City
หรือเมืองที่เกิดขึ้นจากการวางแผนสร้างตามจุดประสงค์
เพื่อให้เข้ากับวิทยาการความจำเป็นต่างๆในยุคปัจจุบัน
ไม่ใช่เมืองที่ไม่สามารถแก้ไขอะไรได้
ถ้าไม่กระทบต่อผู้อาศัยอยู่เดิม
และไม่ใช่เมืองที่โตขึ้นแบบสุ่มสี่สุ่มห้า
จากการย้ายตัวของประชาชน
สามารถกระจายการพัฒนาสู่เมืองท้องถิ่นรอบข้างได้
และยังสามารถย้ายความแออัดออกจากเมืองหลวงเดิม
เป็นการเพิ่มพื้นที่พัฒนาให้เมืองนั้นได้ด้วยครับ
-------------------------------
ถ้าจะยกตัวอย่างที่เคยมี
ก็จะมีกรณีการย้ายเมืองหลวงจาก Kyoto ไป Tokyo
ตอนเริ่มยุค Meiji
ซึ่งมันมีประเด็นสำคัญอยู่ว่า
Kyoto นั้นไม่ได้เหมาะสำหรับการพัฒนาให้เป็นเมืองสมัยใหม่
เพราะจะต้องมีการขุดทำลายสภาพแวดล้อมทางวัฒนธรรมเดิม
ซึ่งในปัจจุบันก็ยังถือว่าเป็นปัญหาอยู่
ทำให้ Kyoto ไม่สามารถขยายเส้นทางรถไฟได้
ในขณะที่ Edo นั้น
เป็นศูนย์กลางการปกครองในทางปฏิบัติอยู่แล้ว
และในขณะนั้นมีอายุเมืองแค่ประมาณ 170 ปีเท่านั้น
ถือว่าใหม่มากในประวัติศาสตร์ญี่ปุ่น
ทำให้การพัฒนาต่างๆนั้นทำได้ง่าย
ไม่ติดขัดแบบ Kyoto
--------------------------
การพูดถึงการย้ายเมืองหลวงนั้น
ถึงได้มีเรื่องความสำคัญทางการพัฒนาในอนาคตเป็นประเด็นหลัก
มากกว่าการพูดเรื่องประวัติศาสตร์เดิมของเมืองต่างๆครับ
thames london 在 River Thames - London - YouTube 的推薦與評價
The Thames River flows through the heart of central London and offers dramatic views of London's famous skyline and landmarks. ... <看更多>